2023 yılı boyunca hem ülkemizde hem de dünyada çeşitli ekolojik sorunlarla karşılaştık. Bu sorunların başında; Erozyon ve toprak kaybı, gıda arzının azalması, su gerilimi, iklim krizi ve bunun yarattığı seller, biyolojik çeşitliliğin azalması, ormanların yok olması ve doğa koruma alanlarının tahrip edilmesi geliyor. Ülkemiz büyük deprem felaketleri ve sonuçlarıyla karşı karşıya kaldı. Ayrıca kömüre dayalı enerji politikaları ve 4. Küme madencilik faaliyetleri ülkemizdeki doğal varlıklara ciddi zararlar vermiştir. Ayrıca kentsel ve kırsal alanlarda doğayla uyumlu yapılmayan mekansal planlamalar ve artan yapılaşma baskıları, ekolojik istikrarın bozulmasını daha da kritik bir boyuta getirmiştir.
Yıl boyunca çevre gündeminde olumlu olduğu kadar olumsuz gelişmeler de yaşandı. Doğa için çalışmalarına hız kesmeden devam eden TEMA Vakfı, 2023 yılının öne çıkan iyi ve kötü çevre olaylarını değerlendirdi.
2023’ün Umudu Büyüten Çevresel Haberleri
Murat Dağı’ndan müjdeli haber
Kütahya’nın Gediz İlçesi’nde yapılması planlanan Yıldız Altın-Gümüş Madeni projesinin ÇED süreci; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ÇED olumsuz kararı vermesi üzerine sefer bir kez daha durduruldu. “Murat Dağı Yıkılmasın” sloganıyla yola çıkan projeye vatandaşların, yerel yönetimlerin ve meslek odalarının tepkisi sonucunda bölgenin değerli su ve turizm kaynağı olan Murat Dağı hayat buldu.
Eskisehir Alpu’dan Müjde
Eskişehir 1’inci İdare Mahkemesi, Eskişehir Büyük Ovası Savunma Alanı’nda inşa edilecek termik santral projesine ilişkin ÇED olumlu kararını iptal etti. Alpu Termik Santrali Projesi’nin üretimine olanak sağlayan Çevre Sistem Planı başvurumuz sonucunda mahkeme kararıyla iptal edildi. Projeye ilişkin ÇED olumlu kararının iptal edilmesiyle birlikte değerli bir tarımsal sit alanının korunmasının mutluluğunu yaşadık.
Mahkeme kararında ÇED raporunda; Gökçekaya Barajı’ndan kömür madeni ve kömür yakıtlı termik santralin soğutma suyu tesisine kadar olan su dağıtım ve deşarj hatlarının diğer faaliyetler gibi arıtılmasının bilimsellikten uzak olduğu, projenin bütünsel olarak değerlendirilmediği dile getirildi. atık ölçümlerinin hesaplanmasında bütünleşik bir yaklaşımın kullanılmadığı görülmektedir. Kararda ayrıca, hava kalitesi modellemesinde kullanılan bilgilerin bilinmediği belirtilerek, santralin kül depolama alanının yeraltı suyu kalitesini nasıl etkileyeceği konusunda herhangi bir çalışma yapılmadığının altı çizildi.
TEMA Vakfı olarak, Eskişehir’in doğal varlıklarını ve tarım alanlarını koruyan üst üste aldığımız bu iki kararla umut yetiştirmeye devam ediyoruz!
COP28 Kayıp ve Kayıp Fonu Uygulama Kararı ve Fosil Yakıtlardan Çıkışa Yönelik İlk Adım
30 Kasım-13 Aralık tarihleri arasında Dubai’de düzenlenen BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin 28. Taraflar Konferansı’nda (COP28) iki önemli gelişme yaşandı. Sera gazı emisyonlarından büyük ölçüde sorumlu olan ülkeler, iklim krizinin etkilerini derinden hisseden insanların kayıplarını karşılamak için Kayıp Fonu kapsamında yaklaşık 800 milyon dolar finansman sağlama sözü verdi. Ancak zarar ve ziyanların karşılanması için gereken tutarın yıllık milyarlarca dolar seviyesinde olduğu iddia ediliyor. Fonun hayata geçirilmesi kararında, kayıp ve hasar miktarının hesaplanmasına yönelik bir çalışma yapılması gerekliliğine yer verilmedi.
Fonun sekretaryasının bağımsız bir otorite yerine geçici olarak Dünya Bankası bünyesinde kurulması kararı sivil toplumun da tepkisini çekti.
Çünkü kaynaklara erişim ihtiyacı olan toplulukların ve ülkelerin fondan adil bir şekilde faydalanabilmesi için sekretaryanın bağımsız olması önemlidir. Öte yandan Kayıp ve Kayıp Fonu’nun hibe şeklinde düzenlenmesi gerekirken, Dünya Bankası da fosil yakıtları finanse eden, borca dayalı politikaları olan bir kuruluş.
COP28’de atılan ikinci önemli adım ise Küresel Durum Değerlendirmesi (GST) sonucunda açıklanan karar oldu. Karar metninde fosil yakıtlardan çıkış sözü de yer aldı. Bu, fosil yakıtlardan vazgeçmenin ilk adımı olsa da net bir amaç içermediği için yeterli değil.
Öte yandan konferansta; Ayrıca yenilenebilir enerjiyi 2030 yılına kadar üç katına çıkarma taahhüdü ve birçok devletin Kömür Sonrası Enerji İttifakına katılması gibi olumlu gelişmeler de yaşandı. Ancak Türkiye’nin bu belgeleri imzalamayarak bu süreçlerde yer almaması doğaya yönelik olumsuz çevre gündemleri arasında yerini almıştır.
2023’ün Olumsuz Çevre Haberleri
Kahramanmaraş Depremi bizi derinden sarstı
Türkiye, 6 Şubat 2023’te merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan 7,8 ve 7,5 büyüklüğündeki depremlerle sarsıldı. Sallamak; Adana, Adıyaman,Diyarbakır, Elazığ, Kahramanmaraş, Kilis,Gaziantep, Hatay, Osmaniye, Malatya ve Şanlıurfa başta olmak üzere çevre illerde de yoğun olarak hissedildi. Türkiye’de yaşanan depremler sonucunda resmi rakamlara göre en az 50 bin 783 kişi öldü, 122 binden fazla kişi de yaralandı.
Depremler sonucu oluşan yıkım ve yeniden inşa süreci, çevreye ve sosyal hayata birçok olumsuz etki yaptı.
Bölgedeki depremzedelerin barınma, temiz gıda ve suya erişim gibi temel ihtiyaçları hâlâ aciliyetini koruyor. Yeni toplu konut projelerinde zeytinliklerimizin, ormanlarımızın ve tarım alanlarımızın tahrip edilmemesi için yer seçiminin dikkatli yapılması gerektiğini yineliyoruz.
Tarım alanları, zeytinlikler, deniz kıyıları ve su kaynaklarının yakınına atılan asbest, ağır metaller ve daha birçok zararlı bileşen içeren enkazlar hem çevre hem de halk sağlığı açısından ciddi sorunlar yaratacaktır.
TEMA Vakfı olarak deprem kuşağında bir ülke olduğumuz için depreme karşı gerekli tedbirlerin alınması, afet yönetim planlarının uygulanması ve enkaz yönetimi planlarının hazırlanmasının hayati önem taşıdığını bir kez daha hatırlatıyoruz.
Küresel Kaynama Çağına Girdik
Dünya Meteoroloji Örgütü ve Copernicus Yer Gözlem Programı, Temmuz ayının şimdiye kadar kaydedilen en sıcak ay olduğunu açıkladı. Bunun üzerine Birleşmiş Milletler, bu durumun artık iklim krizinin başlangıcı olduğunu ve artık Küresel Isınma Çağında değil, Küresel Kaynama Çağında olduğumuzu duyurdu. Sıcak hava dalgalarının ülkemizde ve dünyada sıklığı ve şiddeti artıyor. Bilim insanları; Orman yangınları, ani yağışlar, sel gibi felaketlerin temel nedeninin insan faaliyetlerinden kaynaklanan sera gazlarının yol açtığı iklim krizi olduğunu vurguluyor.
Mineraller Yaşam Alanlarımızdan Daha Değerli Değildir
Korunan alanlara, orman alanlarına, su havzalarına, verimli tarım arazilerine ve yaşam alanlarına geri dönülemez zararlar veren Küme 4 madencilik faaliyetleri her geçen gün daha ciddi tehditlere yol açmaktadır. TEMA Vakfı olarak yürüttüğümüz maden ruhsatları çalışmaları ile ülkemizdeki 29 ilin ortalama %67’si IV. Parçalı maden ruhsatına sahip olduğunu tespit ettik.
Maden ruhsatlarının illere göre dağılımı; Gümüşhane %93, Kütahya %92, Giresun %85, Rize %82, Uşak %80, Çanakkale-Balıkesir (Kaz Dağları) %79, Trabzon %77, Ordu %74, Zonguldak-Bartın %72, Artvin %71, Eskişehir % 71, İzmir %70, Bayburt %65, Sivas %65, Tekirdağ-Kırklareli %65, Erzurum %63, Muğla %59, Kahramanmaraş %58, Afyonkarahisar %52, Erzincan-Tunceli %52, Tokat %46, Karaman %38 ve Siirt-Şırnak-Batman %34.
TEMA Vakfı olarak doğal varlıklarımızın, gıda güvenliğimizin ve kültürel değerlerimizin korunması amacıyla hayati önem taşıyan alanların kanunla madencilik faaliyetlerine kapatılmasını talep ediyoruz.
Maden Kazaları Yeniden Can Aldı
Kamuoyuna yansıyan bilgilere göre; 8 Haziran’da Soma’daki madende heyelan nedeniyle meydana gelen kazada 1, 13 Eylül’de Zonguldak’ın Karadeniz Ereğli ilçesindeki maden ocağında tavanın çökmesi sonucu meydana gelen kazada 1, 13 Eylül’de meydana gelen kaza 15 Kasım’da Denizli’nin Acıpayam ilçesi Karaismailler’de. Siirt’in Şirvan ilçesindeki krom madeninde 2 ve 23 Kasım’da meydana gelen çökme kazasında 3’ü hayatını kaybeden toplam 7 maden personeli hayatını kaybetti.
Yalova’da Mahkeme Kararına Rağmen Tarım Arazileri Tahrip Edildi
2020 yılında Yalova’nın Çiftlikköy ilçesine bağlı Taşköprü beldesinde tarım arazisi üzerine kurulduk.
Planlanan sanayi tesisinin tarım dışı kullanım izninin Bakanlık onayının iptali için açtığımız davayı kazandık. Mahkeme kararında; Söz konusu arazinin mutlak tarım arazisi olduğu ve ilgili gayrimenkulde planlanan yatırım için alternatif alanların bulunduğu vurgulandı.
Daha sonra şirket ve bakanlık bu kazanca itiraz etti ancak mahkeme itiraz talebini kabul etmedi ve iptal kararını onadı. Ayrıca karar Danıştay tarafından da onaylandı. Maalesef hukuki kazanımlarımıza rağmen mahkeme sonucu beklenmeden tarım arazisi yatırımlarına başlandı ve bu da oradaki tarım arazilerinin niteliğini kaybetmesine neden oldu. Kararın uygulanması için gerekli hukuki adımlar atılacak.
Su Krizi Derinleşiyor
İklim krizi nedeniyle artan sıcaklıklar, buharlaşma ve kuraklık nedeniyle su krizi derinleşiyor. Bu yılın Eylül ayında ölçülen bilgilere göre, İstanbul barajlarının doluluk oranları 2014’ten bu yana en düşük seviyelerine ulaştı. 5 Eylül 2022’de yüzde 56,88 olarak ölçülen ortalama baraj doluluk oranı, 1 yıl sonra Eylül ayında yüzde 27,88’e geriledi. 5, 2023.
İklim krizinin etkilerini her geçen gün daha fazla hissettiğimiz bugünlerde TEMA Vakfı olarak su israfını önleyerek su kaynaklarını korumanın ve suyu verimli kullanmanın ne kadar değerli olduğunu bir kez daha vurguluyoruz.
Nükleere Hayır Diyoruz
Maalesef ülkemizde nükleer santral kurma çabaları hız kesmeden devam ediyor. Mersin’de tüm itirazlara rağmen işletmeye alınmaya çalışılan Akkuyu Nükleer Santrali’nin ilk ünitesinin inşaatında sona gelinirken, Mersin’de kurulması planlanan nükleer santral için bölgede çalışmalar sürüyor. Sinop, açılan davalara rağmen.
TEMA Vakfı olarak Sinop-Kastamonu-Çankırı Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Sistem Planı Değişikliği ile Sinop Merkez İlçe Planlama Alt Bölgesi 1/25.000 Ölçekli Çevre Planının iptali talebiyle Danıştay’a sunduğumuz dava belgesi Sistem Planı Değişikliği (Sinop Nükleer Santrali) ve öncelikle yürütmenin durdurulması kararı. Duruşma ‘da devam ediyor. Trakya Bölgesi’nde üçüncü nükleer santral için tespit çalışmaları başladı.
TEMA Vakfı olarak, enerji ihtiyacımızın “enerji verimliliği ve temiz enerji teknolojileri” ile karşılanması gerektiğini bir kez daha hatırlatıyor ve tüm karar vericileri yaşamı seçmeye bir kez daha davet ediyoruz.
Sel Felaketleri Kader Değildir
2023 yılında ülkemizde ve dünyada; İklim krizinin etkisiyle sıklığı giderek artan ani ve şiddetli yağışların neden olduğu su baskınlarına tanık olduk.
Güneydoğu’da 15 Mart’ta; Özellikle Adıyaman ve Şanlıurfa’da yaşanan sel nedeniyle iki ilde 21 kişi hayatını kaybederken, 3 bin 154 ev de hasar gördü. 6 Şubat depreminin yıkıcı etkilerinin ardından aynı bölgelerde yeniden su baskınlarının yaşanması, yıkımın etkilerini daha da ağırlaştırdı. Çok sayıda deprem çadırı ve konteyneri sular altında kalırken, evsiz depremzedeler çadırlardan tahliye edildi.
5 Eylül’de İstanbul ve Kırklareli’de şiddetli yağışlar nedeniyle meydana gelen sel felaketi nedeniyle 8 vatandaşımız hayatını kaybetti.
Batman, Zonguldak ve Diyarbakır illerinde 20 Kasım’da yaşanan sel felaketi nedeniyle toplam 8 kişi hayatını kaybederken, Karadeniz’de şiddetli fırtına nedeniyle batan gemide mürettebattan 1 kişi hayatını kaybetti.
Zonguldak’ın merkez ilçesine bağlı Asma İlçesi’nde 10 Aralık’ta dün sağanak yağış sonucu meydana gelen heyelan felaketinde 2 kişi hayatını kaybetti.
Dünyada ne yazık ki “Fırtına Daniel” 10 Eylül’de Libya’nın doğusunu vurdu; Bingazi, Beyda, Marj, Suse ve Derna kentlerinde su baskınlarına neden oldu. Dünya Sağlık Örgütü ölü sayısının 4 bin 333’e ulaştığını açıkladı. Ülkenin doğusunda selden etkilenen bölgelerde altyapının yüzde 70’i hasar gördü.
TEMA Vakfı olarak iklim krizinin getireceği çoklu hava olaylarına karşı adaptif tedbirlerin alınması gerektiğini bir kez daha vurguluyoruz.
Çanakkale’de Yaklaşık 4.500 Futbol Sahası Büyüklüğünde Orman Alanı Yandı
2023 yazında Çanakkale’de; 16 Temmuz’da Kızılkeçili Köyü yakınlarında çıkan orman yangınında 1.300 hektar, 22 Ağustos’ta Kayadere Köyü yakınlarında çıkan orman yangınında ise 1.300 hektar alan yandı.
2.100 hektar olmak üzere; Yaklaşık 4.500 futbol sahası büyüklüğünde, toplam 3.400 hektar orman yandı.
TEMA Vakfı olarak Çanakkale’de orman yangınlarında zarar gören alanların yeniden ağaçlandırılması amacıyla “hayatın ve umudun birlikte yeşermesini sağlayacağız” diyerek fidan bağış kampanyası başlattık.
Orman Yangınları Can ve Mal Kaybına Neden Oldu
Eylül 2023’te İzmir’in Menderes ilçesinde çıkan orman yangınlarında 3’ü, Kütahya’da 1’i, Gaziantep’te 1’i ve temmuz ayında İzmir’in Menderes ilçesinde çıkan orman yangınlarında 1’i olmak üzere toplam 6 Orman Genel Müdürlüğü çalışanı maalesef görevden alındı. hayatlarını kaybettiler. .
Akbelen’de Doğa Gözlemleri Devam Ediyor
Muğla’nın Milas ilçesine bağlı İkizköy’de bulunan Akbelen Ormanı, Yeniköy-Kemerköy termik santrallerine kömür çıkarılması amacıyla yok edilmek isteniyor. İkizköylü vatandaşlar zeytinlerini, ormanlarını ve tüm doğa yaşamını korumak için 2 yılı aşkın süredir nöbet tutuyor. Ancak İkizköylülerin ve çevrecilerin tüm çabalarına rağmen 24 Temmuz’da ağaç kesiminin başlamasının ardından bölgede madencilik çalışmaları başladı.
İkizköylüler ve yaşam savunucuları; 2041 yılına kadar maden işletme izni alan işletmeye karşı açılan ruhsat iptali davasını Muğla 1. İdare Mahkemesi’nin reddetmesi üzerine, avukatları aracılığıyla istinaf mahkemesine başvurdu. İzmir Bölge Adliye Mahkemesi’ne yapılan başvuruda, maden işletme ruhsatı ve işletme izninin yürütmesinin durdurulması talep edildi.
Phaselis Antik Kenti Korunmalı
Antalya’nın Kemer ilçesinde yer alan birinci derece arkeolojik sit alanı olan Phaselis Antik Kenti’nin kuzeyinde Alacasu Körfezi, güneyinde ise Bostanlık Koyu’nda plaj projesi yapılması planlanıyor. Kafeterya, otopark, karşılama merkezi, duş ve tuvalet gibi günlük tesislerin yer aldığı projenin inşaat faaliyetleri, mahkemenin yürütmeyi durdurma kararına rağmen tamamlanmak üzere. Yaşam süresinin ve biyolojik çeşitliliğin etkilenmemesi, kültürel varlıkların ve doğal alanların yok edilmemesi için yürütülen faaliyetlerin durdurulmasını ve bölgenin korunmasını talep ediyoruz!
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
